5.5 yıldır İran Dışişleri Bakanlığı’nı yürütenMuhammed Cevad Zarif’in geçen hafta beklenmeyen istifası diplomasi dünyasında olduğu kadar, İran’da da derin etkiler meydana getirdi; her ne kadar, bu istifa C.BaşkanıRûhanîtarafından kabul edilmese de..
***
İran medyası, bu istifanın etkisinin gelecekte daha da derin olacağı konusunda görüş birliğindeydiler. Bu, medyadaiki karşı uçta bulunanCumhûri-i İslâmîveKayhangazetelerinin 26 Şubat günlü başyazılarında,Zarif’inmutlaka kalması gerektiğikonusunda birleşmesinden de anlaşılabilir.(Her iki gazetenin Genel Yayın Md.nü de İnkılab Rehberi’nin vazifelendirdiği yine de unutulmamalı..)
Cumhûrî -i İslâmîgazetesi başyazısında,Zarif’i‘Son 40 yıl içindeki en başarılı ve hele de 5+1 ülkeleriyle nükleer teknoloji konusunda yapılan çetin müzakereler sırasında İran’ın haklarını garanti altına alan‘Bercam’antlaşmasını imzalamış olması hasebiyle birmillî kahramanolarak görülmesi’şeklinde değerlendirirken;Kayhangazetesi ise, tam da, ‘Suriye’de büyük bir zafer kazandığı’iddia olunan ‘Beşşar Esed’in ilk kez olarak İran’a gelmesi ve doğrudan Rehber’le görüşmesi’ne denk getirilmesinindüşmanlara malzeme vereceğine dikkat çektikten sonra,‘Bercam’ı imzalaması gibi birçok hataları olsa bile,Zarif’in yine de kalması gerektiği’şeklinde değerlendiriyordu.
Anlaşılıyor ki, bu istifa, en çok da, Suriye rejiminin başındakiBeşşar Esed’in-diplomatik örfte yeri olmayan bir şekilde-,Zarif’in bile haberi olmaksızın Tahran’a gelmesi ve yineZarif’in ve CumhurbaşkanıHasan Rûhanî’nin de bulunmadığı şekilde, doğrudan, en yüksek makamda bulunanKhameneî’yle görüştürülmesiyle ilgili idi.. Çünkü bu görüşmede sadece, İran’ın Suriye’deki askerî operasyonlarının kumandanı olduğu bilinenSerdâr(General)Qaasım Suleymanîile, 1981-1997 arasında kesintisiz 16 sene Dışişleri Bakanlığı yapmış olanAli Ekber Velâyetîbulunuyordu; yani, C. Başkanı ve Dışişleri Bakanı devre dışı bırakılmıştı!
***
Daha önce, özellikle deZarif’in hele de Amerikalı muhataplarıyla görüşmesi sırasında tebessüm etmesine,‘Ben inkılapçı birisiyim. Diplomasi gereği diyerek tebessüm edemem!’diye değinen İnkılap RehberiKhameneî’nin, bu kez,Baasçı-laikiktidarını korumak için 1 milyona yakın insanın ölümüne yol açan ve sadece 3,5 milyonu Türkiye’de olmak üzere 7 milyon kadar Suriye vatandaşının da evlerini- barklarını terk edip başka ülkelere sığınmak zorunda kalmasına ve perişan olmasına sebep olanBeşşar Esed’i, dişleri gözükecek şekilde derinden gelen bir tebessümle kucaklaması ilginçti.
Nitekim,General Süleymanîbu kucaklaşmayı,‘Babasından ayrı kalan bir oğulun babasıyla buluşması ve ona sarılması gibiydi. Bu basit bir şey değil!’diye anlattı.
***
Tabiatiyle, Zarif’in istifasını sadece bu görüşmeye bağlamak yanlış olur. Ama denilebilir ki bu ziyaret esnâsında, Rehber etrafında gösterilen güç gösterisi,bardağı taşıran damlaolmuştur.
***
Bu durumda özellikle de şu hususlar öne çıkıyor denilebilir:
1- Rehber Khameneîile en yakınındaki, kanûnen sorumlu olmayanSuleymanî ve Velâyetî, hele de Suriye buhranı üzerine,ZarifveRuhanî’nin izlediği siyasete güven duymamaktadırlar.
2- Zarif,dış siyasetin, Dışişleri Bakanı tarafından şekillenmesi gerektiği düşüncesiyle;Rehber’in etrafındaki sorumlu olmayanlarca şekillendirilmesine dolaylı bir itiraz geliştirmiştir.
***
Anlaşılıyor ki,Zarif’in istifası, İran’ın iç siyasî dengelerinde sarsıcı bir etki meydana getirmiştir. Bundan dolayı,Serdâr Suleymanîbile şimdi,‘Dışsiyasetin sorumlusu Zarif’tir’ diyor. Halbuki, yıllardır ve defalarca, ‘Dış siyasetin tek belirleyicisinin İnkılap Rehberiolduğu’ vurgulanıyordu.
Kısaca, kâse çatlamıştır. Yapıştırılsa da, artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktır.
Star / Selahattin E. Çakırgil
