16 Haziran 2025 - Pazartesi
  • Ana Sayfa
  • Künye
  • İletişim
Sık Kullanılanlara Ekle
Sonuç Yok
Tüm Sonuçları Görüntüle
Venhar Haber
  • İslam Dünyası
  • Dünya
  • Türkiye
  • Yazarlar
  • Alıntılar
  • Tavsiyeler
    • Ne Okunur?
    • Ne İzlenir?
  • Röportajlar
  • İslam Dünyası
  • Dünya
  • Türkiye
  • Yazarlar
  • Alıntılar
  • Tavsiyeler
    • Ne Okunur?
    • Ne İzlenir?
  • Röportajlar
Sonuç Yok
Tüm Sonuçları Görüntüle
Venhar Haber
Sonuç Yok
Tüm Sonuçları Görüntüle
Ana Sayfa Toplum & Yaşam

Sosyal Medya Çağında Güvenilir Kalabilmek: Yalan Haberden Nasıl Korunabiliriz?

Türkiye’nin seçim sathı mailine girmesiyle birlikte sosyal medyada esen yalan rüzgarı hızını ve etkisini artırmaya başladı. Muhtemelen seçime kadar, hatta seçim sonrasında da hızını kesmeyecek.

Yazar: Venhar Haber
2 Nisan 2023
Kategori: Toplum & Yaşam, Türkiye
0 0
0
Gülümse!
PaylaşTweetleWhatsapp ile GönderE-posta Gönder

Türkiye’nin seçim sathı mailine girmesiyle birlikte sosyal medyada esen yalan rüzgarı hızını ve etkisini artırmaya başladı. Muhtemelen seçime kadar, hatta seçim sonrasında da hızını kesmeyecek.

Nitekim deprem felaketini yaşadığımız günlerde bile yalanın nasıl fırtına gibi estiğini; arama-kurtarma çalışmalarını nasıl kilitlediğini gördük. Yalan öyledir; ekranda durduğu gibi durmaz, insanların malının, canının ve namusunun yağmalanmasına yol açabilir.

Yalancı bir dünyada yaşadığımızı; sosyal medyanın adeta bir yalan çöplüğüne dönüştüğünü bilmemize rağmen yine de bir yalanın ortağı/taşıyıcısı haline getirilebilir; suça ortak edilebiliriz.

2019 yılında yapılan ve 25 ülkeyi kapsayan küresel bir anket hemen herkesin kandırılmaya yatkın olduğunu ortaya koyuyor. Araştırmada İnternet kullanıcılarının %86’sı sahte haberlerle kandırıldıklarını ifade ediyor.[1]

Yalanın ve manipülasyonun dört bir yandan saldırdığı böylesi bir dünyada kendimizi yalandan korumak; aldatmamak, aldatılmamak ve aldatma sürecine katkı vermemek çok kolay bir şey değil. Ama yine de bunun için çaba harcamalı, gayret etmeliyiz. İstemeyerek de olsa bir yalana ortak olmanın en önemli sonuçlarından biri de güvenilirliğin sarsılmasıdır. Güven ise zor kazanılan ama kolay kaybedilebilen bir şey.

Kuşkusuz sosyal medya çağında yalandan korunmanın kesin bir formülü yok. Ama yine de bazı noktalara dikkat etmek, hassasiyet göstermek işimize yarayacaktır. Bunlardan bir kaçını sizinle paylaşmak istedim[2]:

1.Hepimiz kandırılabileceğimizin farkında olmalıyız. Dindar ya da seküler, güçlü ya da zayıf, eğitimli ya da eğitimsiz herkes kandırılabilir. Aşırı özgüven yalancıların muhatabında görmek istediği bir özelliktir.

2. Bir haber ya da paylaşım sarsıcı, “şoke edici” ise ihtiyatlı olmakta ve başka kaynaklardan doğrulamakta fayda vardır. Özellikle paylaşılan haberin bir kişi/grup/kurum için yıkıcı/yıpratıcı sonuçları varsa daha da hassas olmak gerekir.

3. Bir haber/paylaşım özellikle öfke ve korku duygularımızı harekete geçiriyor; okuduğumuzda kan beynimize sıçrıyorsa paylaşmadan önce o haberin doğruluğunu kontrol etmekte fayda vardır. Usta yalancılar hedef kitlelerinin damarına nasıl basacaklarını çok iyi bilir.

4.Bir haber sizin tam da beklediğiniz; duymak ve görmek istediğiniz şeyleri yazıyor ve gösteriyorsa o haberi paylaşmadan önce teyid etmekte fayda vardır. Manipülatörler hedef kitlelerinin ne beklediklerini gayet iyi bilir. Tekirin önüne ciğer, karabaşın önüne kemik atmak için eğitilmişlerdir.

5.Bir haberde/paylaşımda mantığa uymayan, tuhaf bir durum varsa o haberin doğruluğunu araştırın. Örneğin siz hasmınızın tam da sizden beklediği kozu ona verir misiniz? Hele ki bu hasmınızın çok ihtiyacı olan bir zamanda olmuşsa! Bu, adeta hasmınızın imdadına yetişmek anlamına gelmez mi? Eğer bir haber/paylaşım böyle bir durumu yansıtıyorsa, burada bir mantıksızlık var demektir. Araştırmakta, teyid etmekte fayda vardır.

6. Yalancılar çoğu zaman hedef kitlelerinin önyargılarından faydalanırlar. Sadece aşkın değil, önyargının da gözü kördür. Böylesi kişiler bir yalanın kolaylıkla taşıyıcısı haline gelir. Onlar nesnel gerçekliğe değil, önyargılarına inanırlar ve inandıkları şeyi görürler. Bunun çarpıcı bir örneği 10 Şubat 2023 tarihinde Fox TV’de yaşandı. Fox TV Genel Yayın Yönetmeni Doğan Şentürk Orta Sayfa isimli programda kışlık montların bulunduğu yardım kutularının üstünde “bira” resmi var diye AFAD’ın yardımları geri gönderdiğini, kabul etmediğini söyledi. Programdaki diğer bir kişi bu haberin bir teyid sitesi tarafından yalanlandığını söyleyince “Valla bilmiyorum, baya sosyal medyada dolaştı… Doğrulanıp doğrulanmadığını bilmiyorum kafa bu kafa Nevşin. Yaparlar mı yaparlar.” şeklinde cevap verdi.

Şentürk’ün “yaparlar mı yaparlar!” şeklinde ağzından dökülen sözler bir inancı, ön kabulü, tutumu ifade ediyor. Bu tutum olaydan/depremden öncesine aittir ve depremden bağımsızdır. Gerçeklik karşısında teslim olmayacak kadar güçlüdür, köklüdür. Artık ne olduğu, nasıl olduğu, nerede olduğu, kimin yaptığı önemli değildir. Önyargının teyide ihtiyacı yoktur. O sürekli kendini doğrulayan bir şekilde işler: Ya yapmışlardır ya da ilk fırsatta yapacaklardır!

Özetle zaman zaman kendimize “önyargılarım neler?” diye sormak, önyargılarımızın gerçeği görmemize engel olabileceğini kendimize söylemek faydalı olacaktır.

7. Bir haber ya da paylaşım sizde “hemen/acilen bir şeyler yapmalısın” duygusu oluşturuyor; üstelik yapmadığın takdirde sana suçluluk hissi veriyorsa, o haberin/paylaşımın doğruluğunu araştırmakta fayda vardır.

Tabii ki, bazen haberin önemi ve aciliyeti yüksek ama haberi teyid etme imkanımız kısıtlı olabilir. Böyle bir durumda haberin niteliğine bakmakta fayda vardır. Doğru çıkmaması durumunda haberin birilerine zarar vermesi söz konusu değilse paylaşmakta sakınca olmayabilir. Sağlık alanındaki “önce zarar verme” ilkesini paylaşımlarımızda da gözetebiliriz.

8.Bir haberi/bilgiyi paylaşırken seni motive eden nedir? Bu soruyu sormak faydalıdır. Eğer reyting yapmak, takipçilerini şaşırtmak, o haberi/bilgiyi ilk duyuran olmak, insanları güldürmek vs. gibi şeylerse bunlar seni bir yalan haberin taşıyıcısı haline getirebilir. Günümüzde pek çok yalan haberin bu tür motivasyonlarla yayıldığını söylemek mümkündür.

9. “Kazanma hırsı/tutkusu” hem yalan söylemenin hem de yalana taşıyıcılık yapmanın en önemli motivasyonlarından biridir. Bir şeyi çok istemek, insanın görüş açısını daraltır, düşünme becerilerini zayıflatır. Böylesi kişiler, kendilerine kazandıracaklarını düşündükleri şeyin peşine kolaylıkla takılır. Peygamber Efendimizin (SAV) “Bir şeyi aşırı sevmen seni kör de eder, sağır da.” sözü bu durumu çok güzel anlatır. Sizin de tahmin edeceğiniz gibi, hem kör hem de sağırlar yalancıların görmek istedikleri ideal tiplerdir.

10. Güvenilir bulduğunuz kaynakların da bazen yanılabileceğini ve hatta yanıltabileceğini akılda tutmakta fayda vardır. Örneğin bir haber mantıksız ise, sırf güvenilir bulduğunuz bir kaynak verdiği için o haberi paylaşmak doğru olmayacaktır.

11. İlk maddede söylediğim gibi hepimiz insanız ve kandırılabiliriz. Haberin ve bilginin çok hızlı aktığı bir çağda bunun çok daha mümkün hale geldiğini söylemek mümkün. Yalan ya da manipülatif bir haberi farkında olmadan paylaşmışsak, bunu silmeli ve takipçilerimize açıklama yapmalıyız.

Son olarak bu yalan dünyada doğru kalabilmek, doğrularla birlikte kalabilmek için Allah’a; O’nun nusretine, merhametine ve inayetine sığınmalıyız.

Mücahit Gültekin/İslami Analiz 


Dipnotlar

[1] https://phys.org/news/2019-06-percent-internet-users-duped-fake.html

[2] Not: Bu yazıda daha çok yalana maruz kalan kişiden kaynaklanabilecek bazı zaaflara değinmeye çalıştım. Sahte görüntülerin/fotoğrafların nasıl anlaşılabileceği gibi teknik konulara değinmedim.

Bir cevap yazın Cevabı iptal et

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

VENHAR YAZARLARI

Ahmet DURMUŞ
Ahmet DURMUŞ

İslamsız Bayram Ruhsuz Kadavraya Benzer!

Yakup DÖĞER
Yakup DÖĞER

Modern Siyasete Meşruiyet Arayışları

Mehmed DURMUŞ
Mehmed DURMUŞ

'Makul Olmak' Kazandırır

Bünyamin ZERAN
Bünyamin ZERAN

Yine Yeniden ve Hep Bir Umutla Yaşamak

Mehmet Akif COŞKUN
Mehmet Akif COŞKUN

İp Gergin, Cambaz da

Şükrü HÜSEYİNOĞLU
Şükrü HÜSEYİNOĞLU

Gazze Ulusal Sınırların Kurbanıdır

Faruk KARAASLAN
Faruk KARAASLAN

Çeç

Erdal BAYRAKTAR
Erdal BAYRAKTAR

Teyakkuz Hali

Yazarın Diğer Yazıları

  • HAMAS’a ve İran’a Sahip Çıkmalıydık!
    15 Haziran 2025
  • Prof. Dr. İhsan Toker Bu Hafta Sonu İktibas’ta
    13 Haziran 2025
  • Bâtılın Bitmeyen Konsilleri
    8 Haziran 2025
  • Kurban Bayramımız Mübarek Olsun!
    6 Haziran 2025
  • Arafat’ta Dua Yasaklanabilir mi?
    5 Haziran 2025
  • Resmi Söylem, İktidar ve Gazze Eylemlerinin Normu
    5 Haziran 2025
  • Kürtlerin Kemalist Tapınmaya Bir İtirazı Olacak mı?
    4 Haziran 2025
  • Çok Okunan
  • Çok Yorumlanan
  • Son Eklenen
“İslam Güncellenmeli” Diyen Haham!

“İslam Güncellenmeli” Diyen Haham!

21 Şubat 2020
Cemal Granda:Atatürk’ün Uşağının Gizli Defteri

Cemal Granda:Atatürk’ün Uşağının Gizli Defteri

19 Ekim 2018
Türbanlı Anneler ve Seküler Kızları

Türbanlı Anneler ve Seküler Kızları

7 Aralık 2018
Ahmet Altınok ile Hollanda’daki Yaşam Üzerine Söyleşi

Ahmet Altınok ile Hollanda’daki Yaşam Üzerine Söyleşi

30 Kasım 2018
Ahmet Altınok ile Hollanda’daki Yaşam Üzerine Söyleşi

Ahmet Altınok ile Hollanda’daki Yaşam Üzerine Söyleşi

Yenilendik !

Yenilendik !

Allah’sız Bir Adalet Anlayışı Adalet Getirmez

Allah’sız Bir Adalet Anlayışı Adalet Getirmez

Kardeşim Erkan İbretlik Bir Emanet

Kardeşim Erkan İbretlik Bir Emanet

HAMAS’a ve İran’a Sahip Çıkmalıydık!

HAMAS’a ve İran’a Sahip Çıkmalıydık!

15 Haziran 2025
Prof. Dr. İhsan Toker Bu Hafta Sonu İktibas’ta

Prof. Dr. İhsan Toker Bu Hafta Sonu İktibas’ta

13 Haziran 2025
Bâtılın Bitmeyen Konsilleri

Bâtılın Bitmeyen Konsilleri

8 Haziran 2025
İslamsız Bayram Ruhsuz Kadavraya Benzer!

İslamsız Bayram Ruhsuz Kadavraya Benzer!

6 Haziran 2025

Çeşitli ulusal/uluslararası basın yayın organlarından Müslümanlar’ın gündemini ilgilendirebilecek haberler iktibas eden ve Kur’an merkezli tevhidi bir din algısı oluşturabilmek için çeşitli makale, kavram, kıssa, video ve fotoğraf yayınlayan ve Nebevi bir duruş sergileme gayesinde olan bir web sitesidir.

Bizlere yönelteceğiniz eleştirilere açığız. Ancak alıntıladığımız her içerikteki düşünceye tam manasıyla katılmadan da yayımladığımız olmaktadır. Bu konuda anlayışınıza sığınırız…

Kategoriler

  • Venhar Yorum
  • Venhar Makaleler
  • Ne Okunur?
  • Ne İzlenir?
  • Kavramlar
  • Venhar Röportajlar
  • Öncü Şahsiyetler
  • Süreli İslami Yayınlar
  • Alıntı Söyleşi
  • Alıntı Makale
  • İslam Dünyası
  • Dünya
  • Türkiye
  • Etkinlikler
  • Venhar Web TV
  • Fotoğrafların Dili
  • Duyurular

Yazarlar

  • Abdi KEÇELİ
  • Ahmet ALTINOK
  • Ahmet DURMUŞ
  • Arif BOTAN
  • Bünyamin ZERAN
  • Celal SANCAR
  • Dilek BUZ
  • Erdal BAYRAKTAR
  • Erdem ZERAN
  • Hasan BAKIRCI
  • Mehmed DURMUŞ
  • Mehmet Akif ÇOŞKUN
  • Sabri AYDIN
  • Şükrü HÜSEYİNOĞLU
  • Yakup DÖĞER

E-Posta Listemize Kaydolun!

E-Posta listemize kaydolarak öne çıkan makaleleri sürekli olarak takip edebilirsiniz.

*Lütfen gerçek hesaplar giriniz.

  • Ana Sayfa
  • Her Güne Bir Ayet
  • Yazarlarımız
  • Venhar Yorum Haber
  • Küçük Müslümanlar
  • Alıntılar
  • İslam Dünyası
  • Dünya
  • Türkiye
  • Tavsiyelerimiz Var
  • Kavramlar
  • Röportajlar
  • Venhar Web TV
  • Fotoğrafların Dili
  • Duyurular
  • Künye
  • İletişim

© 2021 Venhar Haber – Rabbi için namaz kılan ve dik duran bir nesile…

Sonuç Yok
Tüm Sonuçları Görüntüle
  • İslam Dünyası
  • Dünya
  • Türkiye
  • Yazarlar
  • Alıntılar
  • Tavsiyeler
    • Ne Okunur?
    • Ne İzlenir?
  • Röportajlar

© 2021 Venhar Haber – Rabbi için namaz kılan ve dik duran bir nesile…

Hoşgeldiniz!

Hesabınıza aşağıdaki bölümden giriş yapabilirsiniz

Şifremi unuttum?

Şifrenizi kurtarın

Şifrenizi sıfırlamak için kullanıcı adı veya e-posta adresinizi girin.

Giriş

Add New Playlist