Tüm dünyada olduğu gibi bizde de inanılmaz boyutlarda ilaç israfı var ve ne yazık ki hastaların da o ilaçları yazan doktorların da çoğu bu gerçeğin bilincinde değiller.
Bu büyük israfın miktar ve sebepleri çeşitli kurum ve bilim adamlarına göre şöyle:
BİR: DSÖ verilerine göre, ilaçların yaklaşık yüzde 50’si yanlış ya da gereksiz kullanılıyor ya da kutusu bile açılmadan çöpe atılıyor (1).
İKİ: Türk Eczacıları Birliği Başkanı Erdoğan Çolak, Türkiye’de reçeteye yazılan her iki ilaçtan birinin gereksiz şekilde reçetelendiğini düşündüklerini söylüyor (2).
ÜÇ: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, “Türkiye’de ilaçların yüzde 37’sinin ya da her 8 ilaçtan 2-3’ünün çöpe atıldığını, bunun mâli açıdan zarar, vatandaş açısından zarar, çevre açısından zarar olduğunu” bildiriyor (3).
DÖRT: SGK Başkanı Yadigâr Gökalp İlhan, “Her evde en az 6 kutu ilaç bulunduğunu, evdeki ilaçların yüzde 96’sının yani yaklaşık 115 milyon kutu ilacın reçeteli olarak temin edildiğini, hanelerin yüzde 39’unda ilaç atıldığını” açıklıyor (4).
BEŞ: Çevreci Eczacılar Kooperatifi (ÇEKOOP) yönetim kurulu üyesi Eczacı Ayşem Jale Kıhtır, topladıkları 362 bin kilogramlık atık ilaç verilerini açıklayarak, atık ilaçların yüzde 29’unun son kullanma tarihinin geçmediğini, yüzde 45’inin ise hiç açılmadığını söylüyor (5).
ALTI: Prof. Dr. Atilla Karaalp diyor ki: “Bazı ilaçların yan etkilerinin de bir hastalık zannedilip tedavi başlandığını görüyoruz. Çoklu ilaç kullanımı dediğimiz sıkıntı buradan ortaya çıkıyor. Evde torba torba ilaç kullanan insanlar var. Bazen aynı etken maddeyi içeren farklı firmanın ilaçları da hasta tarafından aynı anda kullanılabiliyor. Bu direkt sakıncalı bir şey.” (6).
YEDİ: Girne Amerikan Üniversitesi (GAÜ) Farmakoloji Anabilim Dali ve Klinik Eczacılık Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Deniz Dinçer şunları dile getiriyor: “Ülkemizde yanlış şekilde, gereksiz yere, etkisiz ve yüksek maliyetli ilaç kullanımı gibi nedenlerle ilişkili olarak çok çeşitli sorunların yaşanmaktadır. Tespit edilen başlıca sorunların ise; temel ilaç listelerine veya güncel rehberlere uygun olmayan ilaçların reçetelere yazılması, özel hasta gruplarına uygunsuz ilaç yazılması/kullanılması, gereksiz yere pahalı ilaçların yazılması/kullanılması, gereksiz yere antibiyotik yazılması/kullanılması, hekimlerin tedavileri konusunda hastalarına yeterli bilgileri vermemesi, yazılan reçetelerin gereken tüm doğru bilgileri içermesine özen gösterilmemesi, eczacıların reçete karşılama, ilaç verme ve hastayı bilgilendirme konusunda yeterli davranış sergilemesi, sağlık personelinin ilaç uygulama hatası yapması, yanlış ilaç kullanımını kolaylaştıran ilaç üretimi ve dağıtımı gibi konular olduğunu ifade ederek, bu sorunların çeşitli altyapı sorunlarının oluşmasından kaynaklanabildiğini söyledi (7).
SEKİZ: Akılcı İlaç Kullanımı Dairesi Başkanı Ecz. Mesil Aksoy “İlaçların yarısı uygun reçetelendirilmiyor” diye uyarıyor (8).
DOKUZ: Sabah gazetesinin “7 milyarlık soygun” başlıklı haberinden: Bugün Türkiye’de 356 sağlık firmasının 22 bini aşan ilaç mümessili her gün doktorlara daha fazla ilaç yazdırmak için en üst düzey performans gösteriyor / Görevi ilaç tanıtmak olan mümessiller limitsiz kredi kartları ve altlarındaki lüks otomobillerle doktorları kuşatmaya başlıyor / Dünyanın çeşitli ülkelerinde haftalar süren ve lüks otellerde yapılan kongrelerin yüzde 90’u ilaç firmalarının sponsorluğunda gerçekleşiyor/ Her buzdolabında kullanılmayan hatta hiç açılmamış 30 farklı ilaç görmek mümkün. Son verilere göre Türkiye’de kişi başına düşen ilaç harcaması 300 TL’yi bulurken hane başına düşen kutu ilaç miktarı ise 90 adet. Sağlık Bakanlığı’nın “Atık İlaç Hareketi” araştırmasına göre de eve giren her 100 ilaçtan 45’i hiç açılmıyor, çöpe gidiyor (9).
ON: İstanbul Eczacı Odası Başkanı Kaplan, Türkiye’de ilaçların insanların ihtiyacı doğrultusunda tüketilmediğini, ilaca kolay ulaşanların evlerinde biriken ilaçların çoğunun çöpe atıldığını belirtiyor (10)..
ON BİR: Medicana’nın patronu Dr. Hüseyin Bozkurt “Türkiye’de ilaç yazmayan doktor makbul değildir” diyor ve çöpe giden 2 milyar dolarlık ilacın ekonomiye kazandırılması gerektiğini söylüyor (11).
Gelelim neticeye
BİR: İlaçların yarıya yakınının hem de kutuları bile açılmadan çöpe atılıyor olması bir hekim olarak beni utandırıyor.
Daha da önemlisi, bu israfın kimsenin umurunda olmaması ve çözüm tavsiyelerinden vazgeçtim dile bile getirilmemesi.
İKİ: İlaç israfının önlenmesi için yapılması gerekenleri pek çok defalar yazdım; bunlar içinde en önemlisi vatandaşın ve doktorların eğitimi ile doktorlar ve ilaç şirketleri arasındaki menfaat münasebetlerinin sıfırlanmasıdır.
Vatandaşa ve doktorlara, hasta şikâyetleri ve hastalıkların her zaman ilaçla tedavi edilmesinin gerekmediği, birçok hastalığın ilaç kullanmadan hayat tarzı değişiklikleriyle düzelebileceği, çok ilaç yazan doktorun iyi doktor olmadığı, başkasının tavsiyesi ile ilaç almaması gerektiği öğretilmelidir (12).
Ahmet Rasim Küçükusta/ ahmetrasimkucukusta.com
30 Aralık 2018
Kaynaklar:
1.http://www.hurriyet.com.tr/gundem/ilac-israfina-onlemler-19325215
2.https://www.haberturk.com/saglik/haber/664503-ilac-israfi-tam-gaz
3.http://www.internethaber.com/ilac-israfi-inanilmaz-boyutlarda-596399h.htm
4.https://www.haberturk.com/saglik/haber/1006867-her-evde-en-az-6-kutu-ilac-var
5.https://www.haberturk.com/saglik/haber/1436979-turkiyenin-atik-ilac-raporunda-carpici-rakamlar#
6.http://ahmetrasimkucukusta.com/2017/01/06/etibba-diyor-ki/ilacin-yan-etkisi-hastalik-saniliyor/
7.http://www.iha.com.tr/haber-akilci-olmayan-ilac-kullanimi-halk-sagligini-olumsuz-etkiliyor-597852/
8.http://www.ntv.com.tr/saglik/ilaclarin-yarisi-uygun-recetelendirilmiyor,meW6GvjvzUedDxgM6TF4hA
9.https://www.sabah.com.tr/ekonomi/2011/12/15/7-milyarlik-soygun
