AZİZ PAVLUS

İsa Mesih’e iman, Hıristiyanlıkta önemli bir akidedir. Kurtarıcı Mesih’e imanın yanı sıra, onun tanrı Oğlu ve rab olarak tanımlanması olmazsa olmazdır. Bu oğul İsa çarmıhta öldükten sonra tekrar diriltilip göğe yükseltilmesi haç akidesi, Mesih’i merkeze alan Hıristiyanlık anlayışı, şeriatın Mesih’le birlikte tamamlanmış olduğu, şeriatın tek bir gayesi “sevgiye” indirgenmesi de Hıristiyanlığın önemli özelliklerindendir.

Her ne kadar Hıristiyanlar, dinlerini İsa’ya dayandırsalar da aralarında birçok Hıristiyan bilim adamının da yer aldığı çeşitli araştırıcılar bu günkü Hıristiyanlığın, İsa’nın tebliğ ettiği din ya da İsa’nın öğretileri doğrultusunda oluşturulan bir din olmadığı vurgularlar. Tarihsel İsa’nın dininin Hıristiyanlık olmadığını ve dolayısıyla İsa’nın ilk Hıristiyan olamayacağını ifade ederler. Tanrı ile insan arasında herhangi bir aracının varlığını kabullenmeyen İsa’da bu günkü Hıristiyanlık akidesine rastlanmadığını söylerler.

Peki, Hıristiyanlığın kurucusu İsa değilse kimdir? Bu konuda yine birçok araştırıcı, Yahudi toplumu içerisinde yaşayan ve erdemin, ahlakın üstünlüğünü vurgulayarak tanrısal hukuka riayet konusunda kişilerden kaynaklanan bazı aşırılıklarla suiistimallerle eleştiren tarihsel İsa’nın basit ve sade öğretisinin, kendisinden sonra terk edildiği ve yerine kendisi adına kendisince temsil edilmeyen yabancı akidelerin tesis edildiği kanaat’ındadırlar. İsa Mesih’in yüce kişiliğinin ölümünden hemen sonra bozulduğu ve Ortadoğu, Yahudilik ve çeşitli Afrika geleneklerinin yaşam tarzına ait birçok yabancı unsurların birleştirildiği kanaatindedirler.

Diğer taraftan araştırıcılar çoğunun tarihsel İsa’nın mesajını değiştirerek bozan kişinin Pavlus olduğunda hemfikirdirler. Pavlus’un İsa’nın inancına ihanet etmekle suçlanmıştır. Buna göre Pavlus “İsa’nın basit öğretilerini tahrip eden” ve Hıristiyanlık olarak tanıdığımız dini oluşturan” kişidir. Mesih anlayışı üzerine dayanan “sır dini” şeklinde Hıristiyanlık, Pavlus’un ellerinde şekillenmiştir. O, “Hıristiyanlığı Yahudilikten kurtarmış”, Pağanist sır dinlerinin bir adaptasyonu olarak” Hıristiyanlığı oluşturmuştur.

PAVLUS’UN YAŞAMI

Pavlus MS. İlk on yıl içinde Tarsus’ta Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir. Yahudiliğin Ferisi mezhebindendir. Babası çadırcılık mesleğiyle uğraşan biridir. Muhtemelen Pavlus’un da bu meslekle uğraştığından söz edilir. Pavlus ilk tahsilini ailesinden alır. Belli bir yaşa gelince ailesi tarafından Kudüs’e gönderilerek Yahudilik tahsili yapar. Pavlus Kudüs’te eğitimini alınca, Yahudilerin yüksek meclisi olan Sanhedrin’e üye seçilir. Pavlus’un tarihsel İsa ile hiç karşılaşmamış olması dikkatlerden kaçmamaktadır. O Sanhedrin’de katı bir İsa düşmanı olarak görülür. İsa taraftarlarını yakalamak, onları takip etmek görevini üstlenmiş fanatik bir Yahudi’dir. İsa taraftarı Stefan’ın Sanhedrin’de cezalandırılıp, taşlanarak öldürülmesini izlemiştir. Sanhedrin, Pavlus’a özel bir önem vermektedir. O Katı bir Yahudi, şiddetli bir Ferisi tarikatı mensubudur. İsa ve taraftarlarından nefret etmekte onlara karşı Yahudiliği savunmaktadır.

Pavlus Kudüs dışında ki İsa taraftarlarını tutuklayıp cezalandırmak amacıyla Şam’a gönderilir. Şam’a yaklaştığı bir öğle vaktinde birden bire ortalığı şiddetle aydınlatan bir ışıkla gözleri görmez olur. O ışığın içinden bir ses şöyle seslenir: “Saul, Saul, bana neden zulmediyorsun” der. Bunun üzerine Pavlus’un, “ey efendim sen kimsin?” sorusuna, aynı ses “ben, senin bana zulmettiğin İsa’yım” der. Haydi, ayağa kalk. Seni hizmetimde görevlendirmek için sana göründüm. Hem gördüklerine, hem de kendimle ilgili sana göstereceklerime tanıklık edeceksin. Seni, kendi halkının ve diğer ulusların elinden kurtaracağım. Seni, ulusların gözlerini açmak ve onları karanlıktan ışığa, Şeytan’ın hükümranlığından Tanrıya döndürmek için gönderiyorum. Öyle ki bana iman ederek günahlarım affına kavuşsunlar ve kutsal kılınanların arasında yer alsınlar(Res. İş. 26:16-18).

Bu noktada, öncelikle Pavlus’un gördüğü bu vizyonun Apokaliptik(anlaşılmayan bir söz) bir görüm ya da mistik bir tecrübe mi yoksa bazıları tarafından ileri sürüldüğü gibi Pavlus’un kişiliğinden ve fizyolojik yapısından kaynaklanan psikolojik bir durum mu olduğuna bir açıklık getirmek yararlı olacaktır. Güçlü bir Yahudi geri plana sahip olan Pavlus’un yaşadığı dönem, Yahudi sırcılığı oldukça revaçta olduğu bir zamana tekabül etmektedir. Metafizik âlem ve varlıklarla temas kurarak gizli bazı bilgileri ifşa etmek ve geleceğe, özellikle de Mesih ve Tanrının krallığı dönemlerine yönelik açıklamalarda bulunmak, Apokaliptik (sırcılık) geleneğin temel özellikleri arasındadır.

Diğer taraftan mektuplarda yer alan çeşitli ifadeler, Pavlus’un fizyolojik yönden hasta olduğu izlenimini vermektedir. Korintlilere İkinci Mektup 12:5-9’da Pavlus’un bedensel ve ruhsal olarak hasta olduğuna işaret eden bazı ifadeler bulunmaktadır.

Pavlus’un mektuplarında geçen bu ifadelerde bahis olunan ve zayıflık, korkma, titreme gibi semptomlarla birlikte bedene rahatsızlık veren bu hastalık ne olabilir? Hıristiyan yazarların genellikle karşı çıkmalarına rağmen çeşitli araştırıcılar, bu semptomların bir epilepsi vakasını akla getirdiği düşüncesindedirler. M. Krenkel gibi araştırıcılar, özellikle Galatyalılara Mektup 4:14’te geçen “… Bundan dolayı bana tükürmediniz” ifadesinin bu konuda oldukça önemli olduğunu, zira Pavlus’un yaşadığı dönemde epilepsi vakalarında hastalığın bulaşmaması amacıyla epileptiğe karşı tükürme âdetinin mevcut olduğunu ifade ederler.  Ayrıca Pavlus’un, yaşadığı bu ruhsal tecrübeler esnasında zaman zaman kendinden geçmiş olduğu da anlatılmaktadır.

Epilepsi (Sara olarak da bilinir.) beyin içinde bulunan sinir hücrelerinin olağan dışı bir elektro-kimyasal boşalma yapması sonucu ortaya çıkan nörolojik bozukluk, hastalıktır. Beynin normalde çalışması ile ilgili elektriğin aşırı ve kontrolsüz yayılımı sonucu oluşur. Sıklıkla geçici bilinç kaybına neden olur.

Epilepsi nöbetleri farklı şekillerde ortaya çıkar. Bazı nöbetlerden önce korku hissi gibi olağandışı algılamalar ortaya çıkarken, bazı nöbetlerde kişi yere düşebilir, bazen ağzı köpürebilir.)

Şam vizyonu hadisesi Pavlus’un yaşamında bir dönüm noktasıdır. Zira o, bu hadise ile birlikte, kendi ifadesiyle çarmıha gerilerek ölen İsa’nın ölümden dirilerek kendisine göründüğünü, dolayısıyla onun Mesih olduğunu düşünmüştür. Mesih doktrini, kefaret düşüncesi, yaklaşan zaman, haç  Pavlus teolojisinin temel taşlarını oluşturan diğer unsurların teşekkülünde, Şam vizyonu bir milat teşkil eder.

Pavlus, mektuplarında sıklıkla kendisinin Tanrı tarafından İsa Mesih’in elçisi ya da peygamberi olarak seçilip görevlendirildiğini ve öğretilerinin tamamını İsa Mesih’ten aldığını ileri sürer. Şam vizyonu, Pavlus’un bu elçilik görevinin başlangıcıdır. Kendi ifadesiyle, o ana kadar “kutsal yasaya bağlı bir Ferisi” olan Pavlus, bu vizyonla birlikte “İsa Mesih’in peygamberi” olma niteliğini kazanır.

İsa Mesih adına faaliyetlere başlayan Pavlus, tebliğ faaliyetlerine başlar. Pavlus misyon çalışmalarının merkezi olarak Antakya’ya seçer. Bunun sebebi Antakya’da Roma egemenlik sahasında Yahudilikten uzak Yunanca konuşan halk arasında yaymaya başlar. Burasını hareket üssü olarak kullanır. Pavlus Kudüs’te bulunan İsa havarileri ile temas geçer. Kudüs’te İsa’nın kardeşi olan Yakup cemaatin lideri konumundandır. Pavlus ile Yakup arasında tartışmalar baş gösterir. En önemli anlaşmazlık erkeklerin sünneti, yiyecekler, kadınlar ve Musa şeriatı konularında olur. Yakup ve Pavlus farklı inançlardan bahis etmektedirler. Pavlus Kudüs’teki İsa cemiyetinden ayrılarak büyük bir yürüyüşe başlar. Bu yürüyüşü 30 yıl sürer. Anadolu, Ege adaları, Yunanistan, Kıbrıs, Makedonya ve Roma toprakları olur.

Pavlus’un düşünceleri eski dini olan Yahudilik üzerine çevrilir. O Musa hukukunun İsa ile son bulduğunu, tanrının krallığına kendisi sayesinde Baba Rab in oğlu İsa ile oluşacağını anlatarak, Yahudilerle şiddetli tartışmalara girer. Yahudiler Pavlus’un faaliyetlerini ciddi tehlike sayarak onu Roma kanunlarına şikayet ederler. Pavlus kendisi bir Roma vatandaşıdır. Roma vatandaşlarının hakkı olan Roma hukukuna göre Roma’da yargılanmayı ister. Bu isteği doğrultusunda Pavlus uzun bir gemi yolculuğunda sonra Roma’ya varır. Pavlus’un Roma’ya gelişi halk arasında büyük yankı uyandırır. Pavlus tıpkı İsa gibi çeşitli mucizeler gösterir. Roma imparatoru Neron Pavlus’un halk üzerinde ki etkisinden çekinerek onu bir süre hapis eder. Bu arada Neron döneminde büyük bir yangın Roma’yı yok eder: Neron bu felaketin sebebi olarak tanrıları kızdıran Pavlus’a bağlayarak, çevresinde ki Yahudi ve pağanist düşüncelerin etkisiyle Pavlus’un idamına karar verir. 27 Haziran 67 yılında Pavlus başı kesilerek idam edilir.

 Yaşadığı çevrede toplumsal ilişkileri ve sosyal-siyasal yapıya ilişkin görüşleri açısından Pavlus’un fikir ve davranışlarına baktığımızda ise onun bir statükocu ve mevcut otoriter yapı yanında yer alan bir kişi olduğunu görüyoruz. Sosyal-siyasal yapıyla ilişkilerinde Pavlus’ta görülen üç karakteristik özellik dikkat çekicidir: (i) dünyevi egemenliğin tanrısal iradenin tezahürüyle gerçekleştiğini düşünmesi ve ona itaati emretmesi; (ii) mevcut sosyal kurum ve değerlerin ya da bu çerçevede statükonun olduğu gibi korunmasına vurgu yapması; (iii) son olarak bulunduğu her ortama uymayı caiz görmesi.

Mektuplarında Pavlus, dünyevi otoriteye itaat etme gerektiğini belirtir. Özellikle Romalılara hitaben yazdığı mektubunda geçen şu meşhur ifadesi konuya ilişkin onun yaklaşımını en iyi özetleyen bir örnektir:

Herkes altında bulunduğu yönetime boyun eğsin. Çünkü Tanrıdan olmayan yönetim yoktur; var olanlar Tanrı tarafından kurulmuştur. Bu nedenle yönetime karşı direnen, tanrının düzenlediğine karşı gelmiş olur. Karşı gelenler yargılanırlar. … Yönetim senin iyiliğin için Tanrının hizmetindedir. Ama kötü olanı yaparsan kork. Yönetim, kılıcı boş yere taşımıyor; kötülük yapanın üzerine Tanrının gazabını salacak -olan öç alıcı olarak Tanrının hizmetindedir. Bunun için yalnız Tanrının gazabı nedeniyle değil, vicdan nedeniyle de yönetime boyun eğmek gerekir. Vergi ödemenizin nedeni de budur. İşte yöneticiler, Tanrının bu amaç için gayretle çalışan hizmetkârlarıdır. Vergi hakkı olana vergiyi, gümrük hakkı olana gümrüğü, korku hakkı olana korkuyu, saygı hakkı olana saygıyı, herkese hakkını verin (Rom. 13.1-7).

Tanrısal Hukuk

Pavlus’a göre Tanrı Adem ve  eşi ile bir antlaşma yapmıştır. Fakat Adem ve eşi o antlaşmaya uymayarak Tanrıya karşı günahkar olmuştur. İlk günahı kadın işlemiş ve kocasını bu günaha teşvik etmiştir. Daha bşlangıçta insan antlaşmaya uymayarak günah kirine bulaşarakCennetten çıkarılmış. Bu ilk günah Adem ve nesline gecerek İsa Mesih’e kadar devam etmiştir. Tanrı İnsanın bu günahtan arınması için peş peşe Peygamberler göndermiş, yasalar belirlemiştir. Ama insan hukuk sayesinde günahtan arınacağına, hukuk sayesinde daha çok günaha meyl etmiştir. Hukuk bir yerde insanı günahtan koruyacagına daha çok günaha teşvik eder olmuştur. Dolayısıyla hukuk günahın sebebidir. Allah’ın İbrahim ile akidinde O’nun soyuna verdigi kurtuluş yasası Musa ile devam etmiştir. Musa hukuku ile Yahudiler üstün bir ırk olup kendileri dışındakilerin kurtulamayacagına inanmışlardır. Katı bir Yahudi  olduğu halde Pavlus yasa  sayesinde hidayete erememiş, Hıristiyanlara zülm eden, onları yakalamak için seyahetler yapan bir radikal Fersi olup çıkmıştır. Demek ki yasa insanları  kötülükten koruyamamıştır. Tanrının birinci ve geçici olan kutsal yasası İsa ile sona ermiştir. Tanrı adeta insanlara şunu demektedir: ” Gördünüz mü? Siz yasa ile kurtuluşa eremediniz ben bunu size yasanın uygulanamyacagını gösterdim. Bu  tezimi gördünüz ve beceremediniz. Esas gayem bunu yasanın uygulanamazlığını göstermekti. Bunu gördünüz ve artık ben sahneye esas planımı sürüyorum. Kendi oğlumu insan kılığında aranıza gönderiyorum . O size yasanın bittiğini, günahlarınızın bedelini tanrı olan oğlumu çarmıhta öldürecegim Sizin günahlarınıza kefaret olacaktır. Ölecek üç gün sonra dirilecek. Göğe yanıma gelecek ve bir süre sonra tekrar yeryüzüne gelerek Tanrının hükmünü  tüm dünyaya yayacaktır. Siz yasaya uydunuz ve benim oğlum Tanrıyı bile çarmıhta kurtaramadınız.”Pavlus ‘a göre yasa günaha sebep olmaktadır. Buda İsa Mesih ile sona ermiştir. Bundan sonra tek yasa vardır. O da sevgi yasasıdır. Kişi Tanrıyı sevecek. Sonra komuşusunu sevecek. Sevgiye indirgenmiş bir dünyada artık yasaya gerek yoktur. Sevgi ile insanlar huzur bulacaktır.

Pavlus’a göre Musa hukuku sadece Yahudiler ayrıcalık tanımaktadır. Oysa Yahudi olmayanlar bundan mahrum kalmaktadır. Romalılar hukuk kuralları olan bir toplumdur. Onlara Musa hukuku dayatılırsa bu yasaya uymuyacaklar ve günaha girecektir. Örnegin Yahudi yasası sünnet olmayı emrederken, bu yasaya yabancı olan Romalılar bu sünnnet olmaya uymuyacaklar ve günahkar olacaktır. İsa ile son bulan yasa sonucunda insanlara Musa hukuku dayatılamaz . Böyle olunca Yahudi olmayanların sünnet olmasına gerek yoktur.

İsa’nın öğretisini kendi anlayışına göre yeniden yorumlayan Pavlus akidesini İsa Mesih, kurtarıcı, haçta ölüm, diriliş vb akideler üzerine kurarak Hıristiyanlığın ilk kurucu atası olmuştur.