TERBİYE PLANI

Nefsi terbiye etmek geniş kapsamlı ve nisbeten zor bir süreç olduğundan onun bir plan dahilinde gerçekleştirilmesi hedefe daha hızlı ve kolay ulaşmamızda bize yardımcı olur. Bu şekilde kendi nefsimizi daha sistematik terbiye etmiş oluruz.

İnsanlar bildiklerini veya aldıkları kararları hayata geçirme konusunda genelde başarısız oluyorlar. Niyetlerimiz ve hedeflerimiz ile gerçek ve uzun vadeli davranışlarımız çoğu zaman birbirlerine uymuyorlar. Sanki davranışlarımızın ‚kendilerine özgü hayatı‘ varmış gibi.

İnsanların bir işi yapma konusunda bir niyet ve hedefleri var. Bir ‘başlangıç motivasyonları’ da var. Fakat bu motivasyon birkaç gün ve hafta içinde saman alevi gibi sönüyor. İnsanların %90’ı hedeflerine ulaşamıyorlar. Çünkü başlangıç motivasyonumuzun yeteceğini düşünüyoruz.

Yapılan bazı araştırmalarda ‘amel etmeme sorununun’ esas sebebinin ‘sebat eksikliği’olduğu tespiti yapılmaktadır. Eksik olan sebatbir virus gibi. Ve oldukça sinsi bir virüs. Biz virüsü göremiyoruz. Gündelik hayatta üzerinde düşünmüyoruz, çünkü direk hissetmiyoruz.Sebat etmek bir irade sorunu ve iç güç sorunu değildir. Sebat bir karar, bilgi ve antreman meselesidir.

Bunun yanı sırauzun vadeli hareketetmemek deönemli bir etkendir. İnsanlar 10 sene sonra kalp krizi geçirebileceklerini bile bile sigara içmeye devam edebiliyorlar. Kısa vadeli bir zevk için uzun vadeli sağlıklarını feda edebiliyorlar.Çikolata ile havuç arasındaki kavgayı çok defa çikolata kazanmaktadır.

Uzun vadeli hareket için eğer belli bir zaman süresi için doğru olanı yapmayı başarırsak yeni davranış otomatik, kolay ve basit gerçekleşmektedir. Fakat bu noktaya gelene kadar sebat etmek gerekecektir. Bilimsel araştırmalara göre birkaç ay ila bir senenin geçmesi gerekiyor yeni alışkanlıkların kökleşebilmesi için. Yeni davranışın zorluk derecesine bağlı olarak.

Kendimizi değiştirmede başarısız olmamızın bir diğer sebebi hedeflerimizdengaflete düşmektir. Hedeflerimizi gündelik hayatın hengamesi için unutuyoruz, böylece gündemimizden düşüyor. Arada bir hedefin hatırlanmasının ise insanın davranışlarının üzerinde bir etkisi olmuyor. Ancak süreklilik davranışların değişimini sağlar. Bu süreklilik her gün hedef hatırlanırsa sağlanabilir. Bu nedenle amel etmeyişimizin birinci sebebi ‘eksik sebat’ ise, ikincisi de gaflettir, hedefi gündelik akıntının içerisinde unutuvermektir. Unutunca sebat edilecek bir şey kalmaz haliyle.

O halde yapılması gereken ‘destekleyici tedbirlerin’ alınmasıdır. Yeni davranışımız ne kadar zor ise, o kadar çok tedbire ihtiyacımız var. Bizim için gerekli olan ‘istikrarı’ sağlayacak olan destekleyici tedbirlerden birisi ‘terbiye planıdır’.

Plan; neyin, ne zaman ve nasıl yapılacağını gösteren yazılı tasarıdır. Plân, kişinin amaca ulaşmasında yardımcı bir araçtır. Bu araç zamanı tasarruflu kullanmamızı ve verim almamızı sağlar. Plânlı çalışma, bizi dağınıklıktan kurtarır ve güven kazandırır.

Yazılı planın önemli bir kontrol fonksiyonu da vardır. Tıpkı ebeveynlerin çocuklarının ev ödevlerini kontrol etmeleri gibi. Bu çocukların başarısı için ne kadar önemliyse kendi nefsimizin başarısı için onun kontrol edilmesi de o kadar önemlidir. Burada çocuğu nefis olarak düşünmek lazım. Nefis sürekli ertelemek ister, tıpkı çocukların ev ödevlerini sürekli ertelemeleri, tembellik yapmaları gibi. Yunan mitolojisinin kahramanlarından Odysseus gemiyle yaptığı yolculuklarda büyüleyici sirenleriyle insanları tuzağa düşüren bir adanın yanından geçeceği zaman kendisini geminin direklerine bağlatmıştı. O güçlü iradesine güveneceğine bu tedbiri alma ihtiyacı hissetmişti. Biz de nefsimizin erteleme sirenlerinin cazibesine kapılmak istemiyorsak kendimizi terbiye planına bağlatmalıyız.

+ (gelişme oldu)

0 (aynı kaldı)

– (zayıflama var)

Bu planın hedefi takva durumumuzu kontrol altına almak, zayıflamaları tespit edip anında müdahale edebilmektir. Bunun için her ayın sonunda bu başlıklarla ilgili kısa bir değerlendirme yapıp (+,-,0) değerlerini sütunlara eklemek gerekir. Bu şekilde bir bakışla gidişatımızın genel olarak iyiye doğru mu gittiğini görmüş, hangi özelliklerin üzerinde tekrar durmamız gerektiğini fark etmiş oluruz. Eksi işareti koyduğumuz yerleri duruma göre ‘özel yoğunlaşma planı’na alabiliriz. ‘Aynı kaldı’ değerini (daha fazla) kötüleşme olmadı-aynı zayıflıkta kaldı/iyi kaldı şeklinde anlamak gerekir. Bir eksiden sonra ikinci sefer ‘eksinin’ konulmasını ‘daha da kötüleşti’ şeklinde değerlendirmek gerekir…

Özel yoğunlaşma planında esas olan 10 tane zaafımız olsa bile dokuz tanesini bir kenara bırakıpsadece bir tanesini hedef tahtasına koymakve onu düzeltebilmek için bütün gücümüzü ve enerjiyi üzerine yoğunlaştırmaktır. Bu bağlamda Bismarck’ın şu sözünü örnek olarak verebiliriz:‘Benim başarımın sırrı, sürekli tek bir tavşan kovalamamdır.‘ Biz de sadece bir tavşan kovalamalıyız.

Bu tespit ettiğimiz zaaf bizimaylık hedefimizolacak. Her ayın sonunda ticari bir muhasebe gibi bu zaafı yenmede hangi duruma geldiğimizi sorgulamalıyız. Hedef belirlemek bize görevimizi hatırlatır ve gündemde kalmasını sağlar. Kendimizde ne değiştirmek istediğimizi netleştirmeli ve bunu bir hedef ve uygulama kararı olarak formüle etmeliyiz. Hedefi formüle ettikten sonra buna bir sürenin verilmesi gerekir. Bu örnekte aylık süre vermiş oluyoruz.

Özel yoğunlaşmada en önemli olan husus isehedefin her gün akılda tutulmasıgündemin birinci sırasından düşürülmemesidir. Bu yüzden hedefi her gün hatırlamalıyız ve ona yönelik yapılması gerekenleri her gün yapmaya çalışmalıyız.

Tespit edilecek konu/hedef: Bir temel zaaf veya hayatımıza eklenecek yeni bir kulluk boyutu/ibadet veya yaptığımız bir ibadetin/amelin daha kaliteli hale getirilmesi olmalıdır. Bu hedef ‘uygulama kararı’ tarzında[1] formüle edilmelidir.

1. 5-10-15 maddelik genel takip planı yapmak. Yukarıdaki taslak örnek alınabilir, kişisel verilerimizle tamamlanabilir.

2. Özel yoğunlaşma planı yapıp 1 konuya bu ayın sonuna kadar yoğunlaşmak, o zaafı gidermek için mücadele etmek veya mevcut bir ameli daha kaliteli yerine getirmek. Bu hedefi her gün aklımıza getirip hedefe yönelik en az bir iş yapmak. Bunun için her akşamki (daimi uygulama kararı olan) nefis muhasebesini de hedef kontrolü için kullanmak.