NAMAZI DOSDOĞRU KILMA METODU (1)

Allah ile olan ilişkimizin ne kadar güçlü olduğunun en önemli göstergesi namazdır. Eğer namazımızdan memnun değilsek Allah ile sağlam bir irtibat kuramamışız demektir. Bu durum ise bizi kaygılandırmalı, endişeye düşürmelidir. Bu endişeyi duymak namazı dosdoğru kılma konusunda bizi yeniden motive eder ve gayrete getirir.

Namaz takva eğitiminde motor güç gibidir. Namazını düzelten takvanın diğer birçok alanlarında da mesafe kateder. Bu nedenle takva eğitiminde ‘kilit ibadet’ namazdır. Namaz Allah ile ilişkilerimizi geliştirmenin en ideal yöntemidir. Alak suresinin son ayeti namazın esas hikmetine değinmektedir: ‘Secde et ve yaklaş.’ Zira namazın içinde zikir, tespih, dua, hamd, şükür, sabır, huşu, sevgi, korku vb. Allah ile ilişkilerde geçerli olan bütün boyutlar komprime bir şekilde bulunmaktadır. Namazı ikame etmek Allah ile ilişkileri her gün beş kere güçlendirmek anlamına gelmektedir.

Fakat buna rağmen namaz hakkı verilerek eda edilmeyen ibadetlerin başında gelmektedir. Bunun sebebi ise namazın icra süresince kişinin bütün konsantrasyonunu talep etmesi ve bunu sağlamanın (nefis kaynaklı) görece zorluğudur.[1] Ayrıca bu sorunu çözmek için gereken çabayı sarfetmiyoruz. Bu da sorunun ikinci sebebidir. Üzerine gitmeyişimizde nefsimiz tarafından kullanılan ‘ancak bu kadar yapabiliyoruz’ şeklindeki ‘aklileştirme’ büyük bir rol oynamaktadır. Halbuki bu nefsin bir vesvesesidir. Bu vesveseye ikna olup sonuçta namaz dosyası rafa kaldırılmaktadır. Böylece en önemli ibadetimizin/Allah’a yaklaşma vasıtamızın dinamiğinden kendimizi mahrum bırakıyoruz.

Namaz ‘Allah’ın huzuruna çıkmak’ olduğundan huzuruna çıkacağımız varlığa olan sevginin, saygının ve korkunun ölçüsünde O’nun ‘huzurunda geçireceğimiz dakikalar’ huşu içinde geçer. Bu nedenle namaz eğitiminde önce Allah sevgisi, saygısı ve korkusu duygularının güçlendirilmeleri gerekmektedir. Bu konuları önceki yazılarda işlemeye çalıştık. Sevdiğimiz, saydığımız, hürmet ettiğimiz birisinin yanında nasıl ki huzur/saygı(huşu) içinde duruyor, hemen oradan ayrılmak istemiyorsak tıpkı bunun gibi namazımızda da aynı haleti ruhiyeyi kuşanmalıyız. Allah kendi huzurunda, huzur içinde durulmaya sevdiğimiz bütün insanlardan daha layık değil midir?

Her eylem ayrı bir bilinç gerektirir. Allah sevgisi ve korkusu konusunda bilinçlenen kişinin bu bilincinin,zihni disiplingerektiren namaz eylemine mutlaka bir yansıması olmakla birlikte bire bir yansımayabilir. Çünkü her eylemin kendine göre bir zorluğu vardır. İnsanın o eylemde başka bir boyutunu çalıştırması gerektirmektedir. Cömertçe infak eden bir insan eşine ve çocuklarına karşı merhametli bir baba ve eş olmayabilir. İnfakı iyi becermesi, o konuda nefsini terbiye etmiş olması diğer konularda da iyi olacağı anlamına gelmemektedir. Bu nedenle namazın da kendine göre uygulanması gereken disiplinleri ve yöntemleri bulunmaktadır.

Bu konuyu üç ayrı yazıda ele alacağız:

1. Namazı dosdoğru kılabilmek için ana tavsiyeler bu yazıda işlenecek

2. Namazı dosdoğru kılabilmek için takviye edici tavsiyeler

3. Sünnet/nafile namazlarının takva eğitimindeki rolü

Bu yazıda konuyu dört ana başlık altında işleyeceğiz:

A. Namazın motivasyonunu sağlam oluşturmak

B. Namaza başlamadan önce ruhi-manevi hazırlık

C. Namaz esnasında uygulayacağımız esas metodlar

D. Namaz sonrası muhasebe metodu

Motivasyon insanı içten harekete geçiren ‘itici gücü bulunan düşüncedir’. Bu kuru bir düşünce değildir. Bir düşüncenin itici bir güce dönüşebilmesi için duyguların içindeki enerji suyuna batırılmış olması gerekmektedir. Namaz dışarıdan bir baskı ile değil, kalpten gelen bir hamle ile düzeltilebilir. Bu nedenle önce iç dünyamızda/kalbimizde namazı dosdoğru kılma motivasyonu oluşturulmalıdır.

Namazla ilgili motivasyon onun önemini idrak etmeye, bize kazandıracağı faydanın bilincinde olmaya ve bu faydayı elde etmenin arzusunu duymaya istinad etmelidir.

Namazın en güzel misalini Peygamberimiz’e (a.) isnad edilen şu sözde görüyoruz:

Demek ki namaz bizim için bir arınma yeri ve fırsatıdır. Manevi mertebeleri tırmanmak için bu fırsatı her akıllı kişinin kullanması gerekir. Namazda her gün beş defa Allah’a yaklaşma kapısı açılmaktadır. Bu kapıdan girmeyenler her gün büyük bir fırsatı sırf“konsantrasyonlarını toparlama azmi göstermekten erindikleri için”kaçırmaktadırlar. Bu da akıllıca bir davranış olamaz. Birazcık zihni konsantrayon ile o kadar manevi kapı açılacaksa neden kendimizi böyle bir imkandan mahrum edelim ki?

Namazın ne kadar kilit ibadet olduğunu bilgi düzeyinde değil, his düzeyinde kavramak gerekmektedir. İtikaden önemsiyoruz, fakat gerçek anlamda önemsemiş olsaydık namazlarımızı başımızdan bir musibet atar gibi kılmaz, en iyi şekilde ikame etmeye çalışırdık. İnsan önemsediği bir işi çok titiz, dikkatli ve tam yapmaz mı? Önemsemek bir şeyin önemini kavramak demektir. O halde sorulması gereken soru şudur: Bir şeyin ‘önemini kavramak’ ne zaman gerçekleşmektedir? O şeyin insanın zihninde ve kalbinde ‘önemli’ kategorisine konulması kişiye sağlayacağı ‘fayda’ ve bu faydanın ayırdında olmak ile doğru orantılıdır. Dolayısıyla namazın hayatımızda yapacağı derin etkinin bilincinde olmalı ve bu etkiyi[2] elde etmek bizim namaz kılarken motivasyonumuzu oluşturmalıdır.

Motivasyonucanlı tutmanınen önemli boyutu namazı dosdoğru kılmanın bir süreci gerektirdiğini kavramaktır. Aksi takdirde çabuk ilerlemeyi bekleme ve bunun gerçekleşmediğini görmek insanı demotive edebilir. Bugünden yarına mutmain edici bir seviye yakalamak mümkün olmayabilir. Örneğin tahtaya çivi çakma nasıl gerçekleşmektedir? Çivi, üzerine defaatlerce vurulurak tahtaya giriyor. Namaz konusunda da üzerine dura dura huşuyu yakalayabiliriz. Bugünden yarına başarılı olamayız. Çiviyi çakar gibi nefsimize namazı huşu içinde kılma tavsiyelerini/çivilerini çakmalıyız.

Nice insan var kalbinde hiç rahatsızlık duymuyor bu konuyla ilgili. Kalbdeki pişmanlık kişinin imanındaki samimiyete delalet eder. Dolayısıyla burada namazı dosdoğru kılma hususunda bina edilebilecek bir zemin var demektir. Bu da bizim için ayrı bir motivasyondur.

Yine Peygamberimiz’e isnad edilen bir sözde şöyle geçmektedir:‘Namaz gözümün nurudur.’

Günlük hayatta birçok meşguliyet var. Namaz ibadetimiz bunların arasında eda edilmektedir. Bundan dolayı diğer işler gibi monoton, rutin ve ruhsuz bir hal alma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Namaz bu işlerin içinden sadece biri haline gelirse namazımız gerçek namaz olmaktan çıkar.

Halbuki namaz günümüzün akışı içinde günde 5 kere heyecan verici, en önemli işimiz hüviyetine kavuşmalıdır. Bunu aynen bu şekilde namaza başlamadan önce düşünmeli ve hissetmeliyiz. Kendi kendimize telkin suretiyle: ‘Şimdi günümün en mühim işini icra etmek üzereyim.’ demeliyiz. Bir diğer ifadeyle namaz gündelik işlerimizin arasında da ‘gözümüzün nuru’ olmalıdır.

Bunun için namaza bakışımızı değiştirmeliyiz. Onu bir yük gibi algılamamalıyız. Yük algısı nefsin bir projeksiyonudur. Namaz hoşuna gitmediği için bu ‘vesveseyi’[3] vermektedir. Dolayısıyla biz namazı tat alarak severek kılmalıyız.Nefis namazı sevmez, biz seviyor olmalıyız. Nefis namazı bir yük gibi görür, biz onu bir nimet gibi görmeliyiz, namaz kılınca (ruhen) rahatlamalıyız. Bu ruhen rahatlama ve namazı sevme duygusunu ne kadar güçlendirirsek o kadar namazımızı huşu içinde kılarız, o kadar dünyevi düşüncelerden kurtulmuş oluruz. Allah’ın huzurunda durmak kadar insanı(n ruhunu) tatmin edici bir eylem tasavvur edilemez. Bu duyguyu namazın içinde yakalamaya çalışmak lazımdır. Namazda söylediğimiz dualar ve onlara konsantre olma işi bunu ne kadar başardığımız vs. bir tarafa sırf ‘Allah’ın huzurunda durmanın ne kadar rahatlatıcı, mutluluk verici bir duygu’ olduğunu tatmak için kapılarımızı açmak gerekmektedir.

Namazda Allah’ın huzurunda olduğumuzu ve bunun ne demek olduğunu hiç unutmamak gerekir. Namazda okunan şeyleri Allah ile diyalog halinde okumak, O’na hitab ederek sure, dua ve tespihleri okuduğumuzu ve adeta Rabbimizle ‘göz kontağı’nı kesmeden, yani sürekli O’nu aklımızda tutarak, O’nun huzurunda bulunduğumuzu unutmadan namazın rükunlerini eda etmeliyiz.

Namaz kılarken Rabbimizin bizim o anki haleti ruhiyemizi gördüğünü, bizi gözlemlediğini, gaflet içinde kılıp kılmadığımıza baktığını hatırlayın. İster misiniz ki Yüce Allah sizi bu halle kendi huzurunda görsün? Onun huzurundayken aklımızı başka şeylerle meşgul etmek suretiyle O’na karşı ne kadar çok ayıp ettiğimizi hiç düşündük mü?

Bazı durumlarda (sorunlarımız olduğu zaman vb.) huzursuz ve sıkıntılı da olsak namazı dosdoğru kılma konusunda pes etmemeliyiz, dişimizi sıkıp huşu içinde kılmaya gayret göstermeliyiz.

Huşunun iki kriteri vardır:

1. Okunan sure, dua ve tespihlerin anlamlarını düşünerek namazı kılmak, dünyevi düşüncelere namaz içinde dalmamak. Aklımıza dünyevi düşünce hiç gelmiyecek anlamında değil, geldiğinde onu ‘kovma eylemi’ huşunun kriteridir. Bu eylem yoksa huşu da yoktur.

2. Namazı kılarken manevi zevk duyarak, hisssederek kılmak.

Her zaman manevi zevki tadamayabiliriz, sorunlarımız olduğu zaman örneğin. Fakat birinci kriter en azından her namazımızda yerine getirilmelidir. Önemli olan gayret ve çaba diyerek sıkıntıya katlanmak gerekir.

1. Namaza başlamadan önce ruhi bir ön hazırlık yapmak gerekmektedir. Namaza birden başlamak konsantrasyonu yakalamak için bir engeldir. Yani seccademizi serdiğimizde o an Rabbimizin huzuruna çıkmak için hareket ettiğimizi aklımıza getirmeliyiz.

2 Namaza durduğumuz vakit kimin manevi huzuruna girdiğimizi idrak etmeliyiz. Huzurunda durduğumuz varlığın yüce şanını ve azametini düşünmeliyiz.

3. Böyle bir varlığın huzuruna çıkabilmenin ne kadar mutluluk verici bir olay olduğunu hatırlamalıyız ve hissetmeye çalışmalıyız.

4. Namaz öncesi dua:

Namaza başlamadan (iftitah tekbiri getirmeden ) önce namazı dosdoğru kılma konusunda kısa bir dua edebiliriz: ‘Allah’ım, namazımı dosdoğru kılmamı nasip eyle’ vb. şekilde. Ondan sonra tekbir getirip namaza başlamak kişiyi namazda bir nebze dahi olsa daha dikkatli kılabilir.

Namazı dosdoğru kılmak esas itibariyle bu dört metoda dayanmaktadır. Aşağıdaki tavsiyeleri uygulamak insana çok şey kazandıracaktır.

Düşünceleri kontrol etmekten maksat namazda arapça okuduğumuz sure, dua ve tesbihlerin ana dilimizdeki manalarını düşünmektir. Bunun için tam zihinsel konsantrasyon[4] gereklidir. Namaz aslında zihinsel bir konsantrasyon faaliyetidir.

Okuduğumuz ayet ve duaların anlamlarını ezberlemeli ve onları namazın içinde düşünmeliyiz. Ayet ve dualardakianlamlarbizim namaz esnasındakidüşüncelerimizi/aklımızın faaliyetiniyönlendirmelidir. Sanki önümüzde bir sayfa var ve biz oradan manalarını okuyormuşuz gibi o manaları düşünmeliyiz.[5]

Dünyevi duygu ve düşüncelere geçit vermemeye hassasiyet ve titizlik göstermeliyiz. Zihnin başka şeylere takılması oranını her namazımızda daha bir aşağıya indirmeliyiz. Namazın büyük oranı % 80, giderek %90, % 95, % 99 konsantrosyonlu geçmelidir. İdeal olanı hedeflemek namazı ne kadar ciddiye aldığımızın göstergesi olacaktır. Bu konuda, Rabbimize yaklaşma, Onun hoşnutluğunu elde etmek için konsantrosyonu yakalama konusundahırslı[6]olmalıyız.

Akla gelen dünyevi düşüncelere karşı uyanık olup bunları def etmenin mücadelesini vermeliyiz. Huşunun önündeki en büyük engel aklın başka yerlere gezintiye çıkmasıdır. Namazla ilgili insanların yaşadığı en büyük sorun bu sorundur. Dolayısıyla bunu gemleyebilmeliyiz. Konsantrasyonumuzu namazın içinde (rükunleri, sure ve duaların anlamları) üzerinde toplamalıyız. Kısacası namazda aklımıza gelen dünyevi düşüncelere karşı birhassasiyet oluşturuponları sürekli kovmak gerekmektedir.

Eğer gaflet halinde söylediğimiz/kıldığımız kısımları yeniden tekrar edersek namazı bütün unsurlarının hakkını vererek eda etmiş oluruz. Namazı şikayet unsuru kılan şey gaflet içinde eda edilen hareket ve sözlerdir. Şikayet unsurlarını bu metodla ortadan kaldırarak namaz amacına uygun eda edilmiş olacaktır. Bir diğer tabirle siz, sizi namazınızdan alıkoyan gaflete karşı pasif bir tavır içine değil, aktif bir tavır içine girip namazınız henüz bitmeden, sonradan gereksiz yere pişmanlık duymadan,namazıniçindegafletinizitelafi edipnamazınızı bitirmeye çalışmış oluyorsunuz. Bu metodu kullanmamak demek, düştüğünüz bütün gaflet hatalarını -namazın içinde farkına varmamıza rağmen!- ‘ne yapalım olan oldu’ diyerek kabullenmeniz anlamına gelir. Tekrar metodu ise ‘Ben namazımı Rabbime kusurlu arzetmeme kararındayım, yaşadığım gaflet hallerini kabullenmiyorum, bunları düzeltmek istiyorum’ demektir. Bu metod huşu içinde manasını idrak ederek okuyana kadar ‘gerekirse Fatihayı on kere tekrar ederim’ kararlılığını göstermek demektir. Bu aynı zamanda nefsi sürekli korsan yayın yapmaktan bezdirme özelliğine sahip bir metoddur.[8]

Bu nedenle gaflete düştüğümüz noktalarda namazı veya namazın unsurlarını (rekat, secde, okunan ayet, dua, tesbihi) tekrar etmek gerekir. Gafletle okuduysak aynı yeri tekrar okumak, aynı hareketi tekrarlamak gerekir. Tekrar etmek suretiyle namazı eksik bırakmamış ve namazdan çalmamış oluruz.

Tekrar[9] metodunun başarısı için: Her okunan sure/dua/tespihten sonra kısa bir ‘değerlendirme istasyonu’[10] kurmalıyız. O sureyi gaflet içinde okuyup okumadığımızın kararını bu duraklarda verebiliriz.

Örneğin Fatihayı okuduk, ‘Amin’ dedikten sonra durup kısa bir değerlendirme yapmalıyız. Eğer gaflet içinde okuduğumuzu farkedersek sureyi yeniden okumalıyız. Ek sure için de aynısı geçerli. Veya surenin içinde bir ayeti gaflet içinde okuduysam, tekrar hemen ayeti yeniden okumak. ‘Maliki yevmiddin’ dedim. Hemen farkettim, o an aklım dünyevi bir düşünceye gitmiş. Öbür ayete geçmeden ayeti tekrar okumak. Rükü’da 3 kere ‘Subhane Rabbiyel Azim’ diyeceğiz, eğer bunları söylerken aklımız dünyevi düşüncelere giderse, tekrar okumalıyız. Secdede de aynı şekilde. Eğer secdeden doğrulduktan sonra – yeni rekata kalkmadan önce- gaflet içinde söylediğimi farkettiysem o zaman secdeyi tekrar yaparak yeniden tespihi okumalıyız. Secdeden ayağa kalktığımızda ‘kısa bir rekat kalite kontrolü’ yapıp huşu konusunda tatmin olmadıysak: ‘Olmadı bir daha’ diyerek o rekatı yeniden tekrarlamak gerekir.

Eğer kılınan namazdan tamamen tatminsiz ayrılıyorsak komple yeniden kılmak lazım. Burada bizi motive edecek düşünce Rabbimizin razı olacağı, O’nun beğeneceği bir namazı O’na sunmak arzusu olmalıdır. Samimi bir mümin Rabbine sunacağı ibadeti O’nun istediği biçimde sunma gayreti içinde olandır. Tıpkı Kuran’da ‘gerçek müminler'(mu’minûne hakkâ(8/4)) şunlardır denildiğinde o sıfatlara sahip olmayanların kafir olmadıkları ve fakat istenilen düzeyde olmadıklarının dile getirilmesi gibi biz de namaz konusunda ‘gerçek müminlerden’ olabilmek için nefsimize karşı bu mücadeleyi vermek zorundayız.[11]

Tekrara gerek olup olmadığı konusunda ‘ruhi tatmin’ bir ölçüdür. Mükemmellik burada ölçü değildir. Zira insan mükemmel olamaz. Eğer huşu konusunda ruhen tatmin olduysak tekrar etmeye gerek yoktur.

Bu metod, anlatımından yola çıkılarak çok zor gibi algılanabilir. Halbuki öyle değildir. Bu yöntemi bir alıştırma, talim yöntemi olarak almak gerekir. Huşuyu yerleştirene kadar askerlerin kendilerini sürekli yere atmaları gibi, onlara belli hareketlerin tekrar tekrar yaptırılması gibi namazda da benzer bir yöntemi kullanmış oluyoruz. Kaldı ki, Rabbimize hakkıyla ibadet için biraz zorluğa katlansak ne olur?

Bu metod hem huşu ile kılmaya katkı sağlamakta hem imanımızı artırma fırsatı vermekte hem de namaza apayrı bir derinlik kazandırmaktadır. Bu yöntemin hikmeti Allah’ın kusursuzluğunu bu resimler eşliğinde temaşa etmek ve böylece namaza ayrı bir derinlik katmaktır. Resimli düşünme insan beyninin bir bütün olarak kullanılması anlamına gelmektedir. İnsan beyni sağ-sol iki taraftan meydana gelmektedir. Sol kısmı soyut ve analitik düşünme tarzına sahip iken sağ kısmı resimli düşünme[12] yeteneğine sahiptir: ‘görsel imajlara dayalı anlayış sıçramaları yapar, dokunup hissedebileceği şeylerle ilgilenir’[13]

Namazın en önemli rükunları olan rüku ve secdeyi hakkıyla değerlendirmek gerekir. Her ikisinde de Allah’ı tesbih ettiğimizi unutmamalıyız. Tesbih Allah’ın şanını yüceltmek demektir. Rüku ve secde an’ında Allah’ın gücünü, yüceliğini, azametini, sonsuz ilmi ve merhametini tefekkür etmeliyiz.

Rüku ve secdede tefekkür[14] ederek tesbih etmek nasıl olacak? Tespih cümlesi olan ‘Subhane Rabbiyel Azim/A’la’ dediğimizde ilk önce bunun manasını düşünmeliyiz: ‘Allah her türlü noksan sıfatlardan münezzehtir’ ‘Allah’ı noksan sıfatlardan tenzih ederim’, ‘Rabbimin sınırsız şanını yüceltirim’, ‘Ya Rabbi sen Yüceler Yücesisin’ vb. manalarını düşünerek, bu manaların doğruluğunu ispatlayan kainattan/tabiattan örnekleri aklımıza getirerek o örnekleri hayalimizde bir resim gibi canlandırmalıyız. Örneğin gözünüzün önüne dünyanın uzayda çekilmiş bir resmini getirin ve Allah’ın büyüklüğünü hatırlayın veya bir yumurtanın içindeki o sıvı maddeden nasıl canlı, gözü, kulağı, tüyleri, gagası, ayakları vs. olan bir civcivin yaratılabildiğini o resimle birlikte düşünmek, o sıvı maddenin içindeki atomların her birinin nasıl eksiksiz, kusursuz bir araya getirildiğini, hücrelerin oluşturulduğunu vs. düşünüp bunun Allah’ın kusursuzluğuna delil olduğunu hayranlık duygusuyla birlikte aklınızda o an canlandırın. Ve buna benzer daha yüzlerce örneği bir resim gibi hayalimizde canlandırmak mümkündür.[15]

Allah’ın her türlü eksik ve noksanlıktan münezzeh olduğunu en iyi gösteren bu örnekleri secde ve rüku anında tasavvur ettiğinizde nasıl etki yaptığını deneyin. Acele etmeden tane tane bu tespih cümlelerinin[16] manasını düşünerek aklınızdaki o örneklerin içine kendinizi salarak, zihninizde adeta bir belgesel izliyor gibi bu resimleri tasavvur edin.

-> ‘Allah her türlü eksiklikten münezzehtir’ + ‘Resim’

Bu yöntemi rahat bir şekilde uygulayabilmek için bir sonraki tavsiyeyi yerine getirmek gerekmektedir.

Namazı şikayet konusu haline getiren ve huşuyu aslında engelleyen en büyük faktör/hatamız namazın hızlı kılınmasıdır. Böyle olunca konsantrasyonu sağlamak daha da zorlaşmaktadır. Üzerimizde‘namazı hızlı bitirme baskısı’sürekli hissedilmektedir. Sanki çok acil bir işimiz varmış gibi kılıyoruz. Bu baskı nefsin baskısıdır. Nefsin namazı sevmediği için onu hızlı bir şekilde bitirmek istemesi anlaşılır bir durumdur. Anlaşılır olmayan ise bizim bu nefsin isteğine uymamızdır.[17] Yani sonuçta biz de nefis ile el ele verip namazı hızlı bir şekilde bitirme arzusu içindeyiz. Halbuki ‘gerçek bir müminin’ Rabbisinin huzurundan ayrılmak için acelesi olabilir mi? Hangi iş O’nun huzurundan bir an evvel ayrılmak için daha önemli olabilir ki? Dünyada böyle bir iş var mıdır?[18] Dolayısıyla bir mümin ben’in isteği namazı hızlıca başından savar gibi kılmak olamayacağı için bu isteğin nefisten kaynaklandığı apaçık ortadadır. Peki buna karşı mümin ben’in direnişi nerede kalmaktadır? Yoksa biz de mi aslında nefsimiz gibi düşünüyoruz??? İşte burası konunun daha ciddi boyutlara taşındığı noktadır. Başımızı iki elimizin arasına alıp yıllardır her gün beş kere kıldığımız namazın kalitesini halen düzeltmemiş olmamızın sebepleri üzerinde düşünmeliyiz.

Bir devlet başkanına bir dilekçe yazsak ondaki imla kurallarından dizaynına kadar mektubun her noktasına dikkat ederdik. Sebebi ise yazdığımız makamın saygınlığı ve büyüklüğü olurdu. Peki ahkamul hakimin olan Allah’ın makamına yazılmış bir dilekçe olan namazımızdaki imla, gramer, şekil ve içerik hatalarını düzeltmeden her gün beş sefer bu haliyle O’na sunulması aynı zamanda Rabbimize karşı bir ‘saygısızlık’ içermiyor mu?

Dolayısıyla namazı yavaş kılmak gerekir. Nefsin namaza hemen başlar başlamaz yaptığı ilk hamle bizi namazı hızlı kılmaya sevketmektir. Bu ilk hamlesini durdurabilirsek onun şevkini kırmış oluruz. Gerisi daha kolay olur. Namaza başlayınca hızlı bitirme güdüsünü bastırmak, rahat olmak, o huzuru ve sakinliği tatmak gerekir. Hemen bitsin duygusunu üzerimizden atmalıyız. Ayet, dua ve tespihleri (manasını düşünebilecek şekilde) tane tane okumak gerekir. Zira hızlı kılmak manaları düşünememeyi de beraberinde getirmektedir.

Hızlı kılma baskısı altında namazı huşu içinde kılmak zor olduğundan çare, böyle durumlar olunca o baskının kendisini bastırmaktır. Bu gelen impulsları geri itip namaza devam etmek gerekir. Sözgelimi Fatiha suresini okudum, yeni sureye başlamadan önce içimde böyle bir impuls hissediyorsam önce bunu geri itmem lazım. Ondan sonra yeni sureye başlamalıyım.

Namaza ayırdığımız zamanı -zaten az olduğundan dolayı da- rantabl/verimli kullanmak gerekir. Namazı bütün iç ve dış arıza faktörlerine karşı kapatmak gerekir. Beş dakikada ‘kaliteli zaman’[19] geçirmeliyiz. Namazı kılarken acele etmemek, ‘Beş dakikayı Rabbime ayırdım, bu zaman dilimi O’na ait, ey Nefsim bu saniyelere karışma, korsan yayın yapma’ diyerek namazı huzur içinde kılmaya çalışmak, nefsimizin namazı çabuk bitirmeye yönelik vesveselerine ve baskılarına boyun eğmemek gerekmektedir.

Namaz an’ında bedeni hareketlerimizin(rükuya gidiş, secdeye varış vs.) ne kadar normal akışa uyup uymadığını, yani hızlılaşıp hızlılaşmadığını gözlemlemeliyiz. Bunun amacı namazı baştan savma ve yuvarlamanın önüneanındageçebilmektir. Bunu çağrıştıran bir durum görürsek hemen eski haline döndürmeliyiz. Normal akışa geri döndükten sonra daha önce çalan alarm’da oluşan artı bilinçle namazı sürdürmeye devam etmeliyiz. Böylece (namazın içinde) gözlemlemiş olduğumuz aksaklıkları hayra tebdil etmiş oluruz, daha bilinçli kılmak için bu hataları da vesile olarak kullanmış oluruz.

Kısacası namaz an’ında: ‘aksaklıklar + bunları gözlem + sonuç çıkarmak/daha duyarlı hale gelmek + sonuna kadar bu duyarlılıkla kılmaya devam etme’ suretiyle namazı daha konsantreli kılma imkanımız doğar.

Namazdan sonra 2-3 dak. muhasebe zamanı ayırarak bir değerlendirme yapıp gelecek namazda hangi hususlara dikkat edeceğimizi bir karara bağlamak gerekir. Bir sonraki vakit namazında bu kararları aklımıza getirip aynı hataları tekrarlamama hedefiyleyeninamaza durmak gerekir. Her gün beş kere namazın eda edilmesi, bir gün içinde bize beş kere namazdaki hatalarımızı düzeltme fırsatının verilmesi demektir. Sadece namazın kendisinden değil, bu fırsatlardan da gafil olmamak gerekmektedir.

Sonuç olarak namazlarımızı başından sonuna kadar zihni ve kalbi bir disiplinle ikame etmeliyiz. Göreceksiniz, çook şeyler kazanacaksınız. Rabbinize yaklaşmanın size vereceği manevi huzur ve lezzet sizi bu yolda daha da kamçılayacaktır. O halde önümüzdeki ilk vakit namazında bu tavsiyeleri uygulayalım …

1. Namaza birden başlamamak: Konsantrasyonumuzu huşu hedefi üzerinde topladıktan sonra namaza başlamak.

2. Sure, dua ve tespihlerin anlamlarını düşünerek namazı kılmak.

3. Düşünce kontrolü: Namazda zihinsel konsantrasyonu sağlama konusunda nefsimizin korsan yayınına karşı sürekli mücadele içinde bulunmak. Dünyevi düşünceleri kovma hassasiyeti oluşturmak, bunlarla bilinçli bir şekilde namazıniçindemücadele etmek.

4. Tekrar metodunu kullanmak. Gafletsiz namazı büyük oranda garantilemek. Bu metodla namazın sonuna gelindiğinde bütün rükünlerini huşu içinde kıldım diyebileceğiz.

5. Resimli tespih yöntemini uygulamak: Namaza derinlik katmak.

6. Namazı daha yavaş kılmak: Namazda nefis engelini aşmanın yolu namazı süratli kılmamaktır. Hem hareketleri daha yavaş yapmak hem de sure, dua ve tespihleri daha yavaş okumak.

7. Namazın muhasebesini yapmak: Kıldığımız her namazdan sonra, 2-3 dak. namazın muhasebesini yapmak. Nerede gafletim oldu, iyi mi kötü mü kıldım, bir daha ki namazda neye dikkat etmem gerekecek vb. düşüncelerle namazı kalite kontrolünden geçirmek. Daha sonraki vakit namazında bu değerlendirmeden çıkan sonucu tekrar hatırlayıp ona göre bir sonraki namazı daha dikkatli kılmaya çalışmak.

Bundan böyle namazlarımızı hep bu metodlara göre kılmak. Bunların hepsini bir bütün olarak bir vakit namazda kullanmak gerekmiyor. Alıştıra alıştıra bir hafta bir metodu, diğer hafta ikinci metodu uygulamak mümkündür. Önemli olan ilerlemenin kaydedilmesi, namaz grafiğimizdeki çizginin yükselme trendine girmesidir.

DİPNOTLAR